Parafia Ewangelicko-Augsburska w Jaworze

---

Historia

Reformacja

Wprowadzenie reformacji w rejonie Jawora miało miejsce w 1520 roku, gdy proces ten rozpoczął się w Lipie. Szybko objął też sąsiednie miejscowości takie jak Prusice, Pomocne, Sichów, Piotrowice, Snowidz, Paszowice, Małuszów, Godziszowa, Mściwoj oraz Luboradz. Pierwsze ewangelickie kazania w Jaworze miały miejsce od 1525 roku, zostały one wygłoszone za aprobatą lokalnego proboszcza w kościele św. Marcina przez kaznodzieję Samuela Frenzela.

W 1551 roku doszło do konfliktu między duchownymi ewangelickimi a katolickimi, co związane było z zasadami patronatu, które dały radzie miejskiej prawo wyboru proboszcza. Właśnie ta rada składała się w większości z luterańskich członków. Wybór duszpasterza na miejsce dotychczasowego proboszcza, ks. Marcina Titze, doprowadził do kontrowersji, ponieważ Titze nie był sprzyjający nowemu wyznaniu, na co rada miasta proponowała krystalizującego się protestanta Krystiana Zeidlera, byłego wikariusza. W wyniku niezgody, ewangelicy przymuszeni zostali do odprawiania nabożeństw w Piotrowicach, natomiast latami później synod diecezji nie zezwolił na wspólną strukturę kościelną dla katolików i ewangelików.

Powstanie parafii ewangelickiej

W wyniku wojny trzydziestoletniej rozpoczęto prześladowania ewangelików oraz ich przymusowe nawracanie na katolicyzm. Księża i nauczyciele protestanccy zostali eksmitowani z obszaru księstwa jaworsko-świdnickiego. W tym okresie, od 1650 do 1653 roku, doszło do wakatu na stanowisku duszpasterza. Wierni nie mieli również dostępu do własnej świątyni, ponieważ kościół św. Marcina został przydzielony katolikom.

3 września 1652 roku parafia uzyskała pozwolenie na budowę nowego kościoła, jednak tylko z materiałów nietrwałych oraz usytuowanego na wyznaczonej odległości od miasta, której miara odpowiadała zasięgowi strzału armatniego. Ustalono również, że nie może powstać żadna wieża. Wszystkie wydatki związane z tą budową miały być pokryte przez parafię. Kamień węgielny został położony 24 kwietnia 1654 roku, a poświęcenie obiektu przez ks. Christiana Hoppe miało miejsce 25 grudnia 1652 roku. Po zniszczeniu budynku wskutek burzy, nastąpiła jego odbudowa w 1655 roku.

Na terenie parafii wprowadzono system opłat oraz szczegółową instrukcję regulującą zasady liturgiczne, katechizacji i muzyki. Określono także zasady związane z porządkiem obrzędów oraz finansami. Dokument stanowił, iż duszpasterzami zboru miały być osoba proboszcza i dwóch diakonów. Środki na działalność pozyskiwano z darowizn oraz dochodów z opłat związanych z użytkowaniem gruntu, pogrzebów oraz rezerwacji miejsc w kościele, a także ze sprzedaży owoców i warzyw z ogrodu.

Podczas rządów Leopolda I Habsburga zaostrzyły się działania przeciwko ewangelikom, prowadzone przez władze miejskie, które m.in. nakazywały protestantom wzięcie udziału w katolickich obchodach świąt Bożego Ciała oraz związanych z patronem Jawora św. Marcinem. Wprowadzono zakaz odwiedzin księdza w domach chorych, którzy byli zmuszani do przybywania do Jawora na wozach.

Rozkwit zboru

27 stycznia 1709 roku cesarz Józef I Habsburg zgodził się na budowę wież przy ewangelickich kościołach oraz wznoszenie nowych budowli sakralnych i szkól. Na skutek tego patentu, dobudowano wieżę w Jaworze oraz wybudowano nową szkołę. W 1743 roku, po przejęciu miasta przez Królestwo Prus, powołano superintendenturę jaworską na czele z inspektorem ks. Christianem Gottfriedem Waltherem. W 1763 roku w lokalnej drukarni wydano pierwszą całościową edycję Biblii Lutra na Śląsku. W 1755 roku obchodzono 100-lecie budowy kościoła, co zaowocowało wybiciem pamiątkowego medalu przez parafię.

W 1890 roku w mieście żyło 7932 ewangelików, co stanowiło 68,5% ogólnej populacji wynoszącej 11576. Na początku XX wieku w parafii pracowało trzech księży, którzy odpowiadali także za duszpasterstwo w pobliskich miejscowościach oraz garnizonie wojskowym i pełnili rolę inspektorów szkolnych. W kościele parafialnym odbywały się dwa nabożeństwa w każdą niedzielę, takie same miały miejsce także w budynku więziennym i w przyległych wioskach. W 1910 roku luteranie stanowili już 81,2% mieszkańców miasta.

W latach 1931–1938 parafia zajmowała się 2001 chrztem, 1688 konfirmacjami, 802 ślubami, 336 konwersjami oraz 1368 pogrzebami.

Czasy po II wojnie światowej

W wyniku II wojny światowej, wielu parafian straciło życie. W lutym 1945 roku dotychczasowi duszpasterze opuścili Jawor, a nowym proboszczem został ks. Martin Roye. 4 września 1945 roku w „Urzędowych Wiadomościach Prezydium Ewangelickiego Kościoła na Dolny i Górny Śląsk” opublikowano informację gwarantującą zachowanie prawa do własności świątyń ewangelickich, jeżeli obszar ten zamieszkany był przez Niemców. Potwierdzenie prawa własności parafii miało miejsce 10 grudnia 1945 roku przez pełnomocnictwo rządu Dolnego Śląska. W grudniu 1945 roku ks. Roye został zastąpiony przez ks. Menzela, który pełnił tę funkcję przez około rok.

Ostatnia konfirmacja, podczas której 26 osób potwierdziło wiarę, miała miejsce 16 września 1956 roku. Wówczas parafia zrzeszała około 1500 wiernych. W miarę upływu czasu liczba duchownych malała na skutek zezwolenia na eksplorację Niemców. Powstała także niewielka grupa polskojęzyczna, którą opiekował się ks. Jan Zajączkowski z parafii w Legnicy.

Parafia straciła wiele nieruchomości, w tym plebanię, organistówkę, mieszkanie dzwonnika oraz budynek zwany Domem Augusty Wiktorii. Po 1957 roku miały miejsce włamania do kościoła oraz kradzieże jego wyposażenia. W grudniu 1972 roku zlikwidowano cmentarz przykościelny. Dopiero od 1977 roku rozpoczęto niewielkie remonty i zabezpieczenia kościoła, jednak zlikwidowano parafię w Jaworze jako niezależną jednostkę kościelną. Nabożeństwa odbywały się raz w miesiącu, prowadzone przez księdza dojeżdżającego z Legnicy i uczestniczyło w nich zaledwie 3-4 osoby.

W 1988 roku do miasta przybył ks. Ryszard Borski, reprezentujący mniejszość niemiecką, co pozwoliło na wznowienie regularnych nabożeństw oraz ożywienie życia zborowego – odnalezienie wiernych zapisanych w kartotece. Działania księdza sprawiły, że w 1990 roku liczba członków zboru wzrosła do 20. 14 marca 1991 roku, parafia w Jaworze została formalnie reaktywowana. Po zakończeniu kadencji ks. Borskiego, opiekę nad lokalnymi wiernymi przejął ks. Roman Kluz, tytularnie proboszcz-administrator od 1994 roku do 15 maja 2004 roku. W tym czasie liczba członków zboru wzrosła znacznie, osiągając 40 wiernych.

Na skutek starań o zwrot mienia parafialnego, udało się odzyskać jedynie Dom Augusty Wiktorii. Kościół przeszedł remont, a 13 grudnia 2001 roku został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Funkcję administratora parafii pełnił od 15 maja 2004 ks. Tomasz Stawiak, który został proboszczem w lutym 2009 roku.

Współczesność

Nabożeństwa wKościele Pokoju w Jaworze odbywają się regularnie w każdą niedzielę oraz w święta. Dodatkowo, dwa razy w miesiącu oraz w czasie świąt, w kaplicy filialnej mieszczącej się w Nowym Kościele organizowane są kolejne nabożeństwa. W dniu upamiętniającym Wniebowstąpienie Pańskie, w kościele św. Jana i Katarzyny w Świerzawie również prowadzone jest nabożeństwo.

W ramach działalności parafii organizowane są lekcje religii oraz zajęcia szkółki niedzielnej. Spotkania te skierowane są do wszystkich osób pragnących zgłębiać wiedzę na temat luteranizmu. Ponadto, istnieje aktywny chór parafialny, który uczestniczy w wielu wydarzeniach. W kościele regularnie odbywają się koncerty w ramach Jaworskich Koncertów Pokoju, które przyciągają szeroką publiczność.

Od 2004 roku parafia wydaje czasopismo zatytułowane „Ewangelik Kościoła Pokoju”, które jest źródłem informacji i refleksji dla jej członków. Na dodatek, zbór nawiązał wartościowe kontakty partnerskie z innymi parafiami ewangelickimi, takimi jak te w Oderwitz, Bad Reichenhall, Offenbach am Main oraz Iserlohn, co sprzyja wymianie doświadczeń i kultury.

---

Oceń: Parafia Ewangelicko-Augsburska w Jaworze

---